'Hé, aren't you those fish girls?' & Angkor 'What?

Vorige week zondag kwamen wij met de bus aan in Phnom Phen in Cambodja. De volgende dag zijn we op tijd op pad gegaan. Met een tuk tuk, hier weer anders dan in de vorige landen, reden wij naar het genocide museum. Dit museum is gehuisvest in een oude school, welke later (tijdens het Pol Pot regime) als gevangenis (S21) is gebruikt. Op de 'speelplaats' stonden nog speelattributen, die tijdens het bewind van de Rode Kmer door de soldaten gebruikt werden als martelwerktuigen. De stellage waaraan de touwen voor de gymles hingen, werd bijvoorbeeld gebruikt om mensen op de kop aan te hangen tot ze bewusteloos waren. Hierna werden ze bijgebracht doordat hun hoofd lange tijd onder water werd gehouden. Binnen is de informatie die we krijgen en zien niet veel vrolijker; kamers waar mensen gemarteld zijn, martelwerktuigen en zwart-wit foto's van gemartelde mensen. De slachtoffers waren vooral geleerde mensen, omdat van hen verwacht werd dat zij in opstand zouden komen tegen Pol Pot en de Rode Kmer. Geleerden werden geselecteerd op basis van verschillende 'kenmerken': het dragen van een bril, het spreken van meerdere talen, zachte handen (niet op het land gewerkt), beschaafde spraak, net kapsel, lichte huid (niet veel buiten geweest), etc. . Wanneer een geleerde was opgepakt, werd ook gelijk zijn hele gezin uitgemoord, want de Kmer wilde de tegenstand tot op de wortel uitroeien. Daarnaast voorkwam dit dat er later revange werd genomen.
In een ander gebouw hingen de beroemde portretfoto's van vele mensen die hier gevangen en vermoord (bijna iedereen) zijn. In totaal gaat het hier om bijna 16000 mensen in 3 jaar tijd. In heel Cambodja zijn 3 miljoen mensen vermoord van de totale bevolking van 9 miljoen. De mensen werden gemarteld tot ze bekenden geleerd te zijn/ een overheidsbaan te hebben gehad, deze bekentenis werd opgenomen en opgeschreven en daarna werden de slachtoffers vermoord. Ook als je direct bekende, omdat ze je een baan aanboden, werd je vermoord. Het derde gebouw dat we bezochten, is in de 'originele staat' gehouden; allemaal kleine hokjes waar de slachtoffers werden vastgehouden. In hun hokje zaten de mensen met hun voeten aan de muur vastgeketend. Bovenin het gebouw waren ruimtes waar vele mensen tegelijk opgesloten werden, ze lagen dan allemaal met de voeten aan één lange, ijzeren staaf geketend.

De slachtoffers werden vaak doodgeslagen/doodgeschoten/etc. op een plek een paar kilometer buiten Phnom Penh: 'De Killing fields'. We gaan ook deze Killing Fields bezoeken. We bekijken het museum, waarin veel informatie over het Pol Pot regime te lezen is en er zijn kledingstukken van slachtoffers en van soldaten (naderhand ook vaak slachtoffers, omdat ze getuigen waren van de misdaden), boeren werktuigen die als martelwerktuigen werden gebruikt en fotomateriaal over de ontdekking van de Killing Fields te zien. Na het museum te hebben bekeken, gaan we eerst de stoepa die is opgericht voor de slachtoffers (en waarin alle gevonden botten liggen) in. Er liggen onder andere duizenden schedels gesorteerd op leeftijd. Er hangt een rare sfeer op de Killing Fields; iedereen wordt er letterlijk stil van. Daarna lopen we over het terrein, langs plaatsen waar de wagens met slachtoffers aankwamen, langs het voormalig opslaggebouw voor chemicaliën, langs het voormalig opslaggebouw voor martelwerktuigen en langs de 'wachtkamer', waar mensen wachtten op hun executie. Ze wisten overigens niet dat ze geexecuteerd zouden worden; hen werd verteld dat ze naar een nieuwe woning werden gebracht. Maar iedereen werd vermoord, uiteindelijk wel 300 mensen per dag. Als laatste bezoeken we de massagraven (92 van de 127 zijn blootgelegd). Op het pad waar we lopen en overal om ons heen zien we nog stukken kleding en soms zelfs botten en tanden van de slachtoffers liggen. Heel raar en heel zwaar. Onbegrijpelijk is ook de boom, waartegen zuigelingen dood werden geslagen. Na dit bezoek hebben we even genoeg van al het leed; we zijn doodop. Die dag bezoeken we dan ook geen toeristische dingen meer. Wel dragen we nog bij aan een goed doel; we eten in een restaurant waar straatkinderen worden opgeleid tot kok of ober.

De volgende morgen begon de dag met een bezoekje aan Vietnam Air. We ontdekten dat onze vlucht naar Siem Reap via Saigon gaat, wat betekent dat we én 25 dollar pp aan vliegtax moeten betalen én een nieuw visum voor Cambodja aan moeten vragen (nog eens 25 dollar pp en veel rompslomp want dat kan niet zomaar op dezelfde dag). Ons wordt aangeraden onze vlucht te missen en voor 4 dollar pp de bus te nemen. Deze doet 5 uur over de rit en de vlucht zou meer dan 5 uur in beslag nemen; waarom hebben we die in vredesnaam geboekt? Na dit nuttige bezoek, gingen we naar het Nationaal Museum. Dit bevat een tentoonstelling van vele beelden die in Cambodja zijn gevonden. Onder andere beelden die komen uit de tempels op onze volgende bestemming. Aangezien we eerst de geschiedenis van de beeldhouwkunst hebben gelezen, is het leuk om deze ontwikkeling daarna terug te zien in de beelden.
Na dit museum hebben we wel een ijsje verdiend en opgefrist gaan we naar het Koninklijk Paleis. De gebouwen zijn van buitenaf mooi om te zien, maar we kunnen bijna nergens naar binnen en als dit wel kan is het laaiend druk en teleurstellend. De Zilveren Pagode, die zijn naam dankt aan de vele zilveren platen op de vloer, komt niet duidelijk uit, aangezien er tapijt over het grootste deel van de vloer ligt. Gelukkig zijn de muurschilderingen op de ommuring wel de moeite waard.

De volgende morgen hebben we de bus naar Siem Reap genomen. De rit duurde uiteindelijk 6 uur. We gaan met een tuk tuk naar een guest house dat ons is aangeraden en de rest van de dag hebben we besteed aan foto's opladen bij ons vorige verhaal. 's Avonds lopen we het stadje in, waar we iets doen dat al lang op ons verlanglijstje stond. We steken onze voeten in een bak met water, waarin vele vissen zwemmen. Deze eten de dode huidcellen op; eerst kietelt dit, maar later wennen we er aan en is het wel een aangenaam gevoel en alleen nog een raar idee. We blijven er wel een half uur in zitten en we hebben veel bekijks. Wanneer we 's avonds in ons guesthouse zitten horen we opeens achter ons: "hé, aren't you those fish girls?". We kunnen dit lachend beamen.

De ochtend daarna gaan we op zoek naar een Tuk tuk die ons naar de tempels kan brengen. Al snel vinden we een jonge rijder, die lage prijzen vraagt. Met zijn "10 dollar, okaaaaay?" (big smile en grote blije ogen), haalt hij ons gemakkelijk over om een dollar extra te betalen. Als we rijden, krijgen we dankzij zijn onhandigheid het idee dat hij nieuw is in het vak. Later blijkt dat hij pas een maandje rijdt, dat verklaart! De eerste tempel die we bezoeken is de Angkor Thom. Via een 'weg der reuzen' komen we onder de eerste gezichtspoort door het terrein op. Daar zie we het indrukwekkende bouwwerk met zijn vele gezichtstorens. Dit is de bayon, het bekendste bouwwerk van de Angkor Thom en het eerste bouwwerk dat we bezoeken. Op het terrein van de Angkor Thom bezoeken we ook het Lepra Terras en het Terras der olifanten. De Baphuon is jammer genoeg grotendeels dicht vanwege restauratie, we kunnen we de gigantische liggende Boeddha van veraf zien. Alles is prachtig en indrukwekkend en de foto's zullen voor zich spreken. Het tweede tempelcomplex dat we bezoeken is dat van de Preah Khan. We bezoeken die dag ook de: Thomannon en Chau Say Thevoda. De laatste twee tempels zijn kleiner en daardoor ook minder druk, heerlijk. Op alle tempels zijn prachtige reliëfs te zien, waaronder veel van Apsara danseressen. Ook verhalen uit de Ramayana en Hindoeistische en Boeddhistische goden komen veel voor. We besluiten de dag met een zonsondergang bij de bekendste tempel: Angkor Wat. De zon zelf zien we niet, maar de tempel kleurt prachtig oranje.
Na deze volle dag komen we terug in onze kamer, blij met het vooruitzicht op een rustig avondje. Niet dus; de vloer is één grote plas water en alles (ook in onze tassen) is doorweekt. Gelukkig zijn er geen belangrijke spullen of spullen die niet kunnen drogen (behalve de Laos gids) nat. We slapen die nacht gratis op een rieten platvorm met een klamboe over ons heen in de tuin van het guest house.

Die nacht staan we om 4.50 uur op, omdat we om 5.00 uur naar de tempels zouden gaan voor een mooie zonsopgang. Alleen staat onze tuk tuk bestuurder (Chuch) om kwart over vijf nog niet bij het guest house. We besluiten naar het centrum te lopen voor een andere tuk tuk. En ja, om 5 uur 's ochtends zijn er genoeg mensen wakker die je wel zouden willen rijden. Alleen 25 dollar is wel erg veel! Gelukkig komt Chuch op dat moment langsrijden en gaan we alsnog voor 10 dollar op pad. De zonsopgang bij Angkor Wat valt tegen. De kleuren zijn niet zo mooi als gehoopt, we besluiten naar de achterkant te lopen om te wachten op het ochtendlicht. Hierdoor hebben we het eerste deel dat we bekijken van de Angkor Wat helemaal voor onszelf. De reliëfs zijn prachtig, heel gedetailleerd en veel herkenbare taferelen; we beginnen de goden en verhalen te (her)kennen. Helaas werd ook deze Wat gerestaureerd, dus konden we niet alles bekijken, maar wat we zagen was zeker de moeite waard. De tweede tempel van de dag is de Prasat Kravanh, een heel andere tempel dan we tot nu toe gezien hebben. Hij is gemaakt van bakstenen en de bouwers hebben het voor elkaar gekregen ook hier reliefs in uit te hakken. We gaan verder naar de Banteay Kdei. Ook deze tempel had een gezichtstoren, alleen niet zoveel als Angkor Thom. De tempel zelf is aardig vervallen, maar de Angkor Wat stijl is goed te herkennen in de torens die nog rechtop staan. Na een welverdiende siësta (we hebben gelukkig een geduldige tuk tuk driver) gaan we naar de Pre Rup. Dit is een zeer vervallen tempel die er weer heel anders uit ziet dan de vorigen. Bekijk de foto's maar voor een mooie vergelijking. De laatste tempel van vandaag is de Banteay Samre, die een eindje bij de andere tempels vandaan ligt. Deze tempel zorgde voor veel klimmen en klauteren, aangezien er veel trappetjes waren met veel moeilijke treden. Binnen in het centrale gebouw zat een oude man, die ons een zaklamp aan boodt om binnen in te kijken. Nadat we een hoop naar beneden gevallen stenen en een vleermuis hadden gezien, bood de man ons rode, zelf gevingerhaakte armbandjes aan. Eerst brengen we Boeddha een offer door wierrook voor hem neer te zetten, de man zegt een gebed op. Ook terwijl hij ons de bandjes omknoopt bidt hij. We krijgen heilig water over onze handen; dit water heeft door een oude sacrofaag van één of andere koning gelopen (en aangezien die koning als een god vereert wordt, is het water daardoor heilig geworden). Nu maar hopen dat deze bandjes 'for good luck' helpen. In ieder geval hebben we al 'good luck' bij de zonsondergang; die is mooi gekleurd en we kunnen hem goed zien vanaf de tempel bovenop een heuvel. Als we terug komen in ons guest house, blijken we ook good luck te hebben. We verhuizen, samen met onze schone was die gratis is gedaan, naar een veel grotere kamer mét 2 balkons (en dat voor dezelfde prijs als voor de andere kamer). 's Avonds doen wij een aantal goede daden. We geven een pak melk (dat we niet lekker vonden) weg aan een zwerfkind en ook een pot (niet zo lekkere) jam geven we weg. Daarna gaan we avondeten voor een dollar per maaltijd op de markt. Het eten smaakt niet vies, maar wel wat eentonig en we besluiten het teveel bestelde eten aan een bedelmoeder met kind te geven. Staande aan onze tafel voert de moeder het kind.

Onze laatste tempeldag begint weer met een vroege tuk tuk rit en dit keer is Chuch wel op tijd, aangezien hij voor elke 5 minuten te laat, een dollar minder zou krijgen. De zonsopgang bij een meer is prachtig en daarna rijden we door naar de Ta Prohm, een tempel die gelaten is in de staat waarin de tempels tijdens de 'herontdekking' (door de Europeanen, er hebben namelijk altijd mensen in de buurt gewoond) zijn aangetroffen. Dit houdt in dat de tempel deels overgroeid is door enorme bomen met gigantische wortelstelsels, zij houden de gebouwen nu letterlijk bij elkaar. Omdat er nog geen andere toeristen zijn, hangt er een mysterieuze sfeer binnen het complex. We vermaken ons een uur met het ontdekken van kleine doorgangetjes, mooi bomen en stille plekjes. De stilte wordt alleen verbroken door krijsende parkieten boven ons hoofd. Na een uur komen de eerste toeristen(groepen) en is de sfeer doorbroken, wij vertrekken richting de Banteay Srey. Deze tempel ligt ongeveer 20 kilometer verderop. Het meest bijzondere aan deze tempel is dat het lijkt alsof hij in schaalmodel is gebouwd. De zeer lage en kleine tempel heeft wel prachtig bewaard gebleven reliefs, die alle anderen tempels overtreffen. We besluiten dat dit een mooie afsluiter is van onze tempelavonturen. Op de terugweg komen we langs de ABC Butterfly garden, iets waarover we toevallig gelezen hadden. Dit is een project dat Community Based gerund wordt; boeren verzamelen vlindereitjes en verzorgen de rupsen tot ze cocons zijn, deze worden daarna opgekocht door het centrum. Daarnaast krijgen boeren voorlichting over de bestuiving die vlinders verrichten (beter dan bijen), waardoor de boeren minder verdelgingsmiddelen gebruiken, wat weer goed is voor het milieu. We krijgen een rondleiding van een local, die de namen van vele vlinders weet (die wij allemaal ook in het wild hebben gezien tijdens deze reis). We leren ook dat mannetjesvlinders op zand en zout landen, omdat ze dat nodig hebben om een geur af te scheiden die vrouwtjes aantrekt. Daarnaast zien we de cocons hangen (in alle soorten en maten; ooit geweten dat er zilveren, roze, groene, bruine en vogelpoepkleurige cocons bestonden?), die aan stokjes worden gelijmd en opgehangen. Er staat een cocon op het punt om uit te komen en één voor één zien we de pootjes van het beestje verschijnen. In de rupsenkamer zien we zowel vlindereitjes als rupsen in alle soorten en maten. Ook hebben de gardenhouders een wandelend blad gevangen: een gevaar voor de vlinders. Na deze interessante rondleiding kijken we nog wat vlinderboeken door, voordat we terug naar de Angkor Thom rijden. Onderweg kopen we een red dragon fruit en een white dragon fruit, die we bij de tempel op eten. Resultaat van ons onderzoek: de rode versie smaakt zoeter en de witte vinden wij lekkerder. Daarna gaan we voor de laatste keer de Angkor Thom in, om bij het mooie licht van de late middagzon een paar mooie foto's te maken. De bayon is nu bijna leeg en de gezichten kleuren mooi oranje. Na deze foto's is het tijd om terug te gaan naar ons hotel.

Daarna eindelijk een rustdag! Uitslapen (tot 7 uur, fijn zo'n biologische klok), lezen, schrijven, internetten en winkelen. We besluiten deze dag met een rondje nachtmarkt; een gezellige markt vol souvenirs.

De volgende dag hebben we een rustige ochtend. Na een lichte lunch begeven we ons om één uur naar een restaurant. Niet om een maaltijd te bestellen, maar om er zelf één te koken. We mogen van de kaart uitzoeken wat we willen maken en gaan daarna naar de markt toe, niet om ingredienten te kopen, maar om een rondleiding te krijgen. We leren over de meestgebruikte ingredienten in de Khmer (grootste bevolkingsgroep in Cambodja) keuken. Daarna gaan we de keuken in en is het tijd om met koken te beginnen; we maken als voorgerecht beiden spring rolls, maar twee verschillende varianten. Als hoofdgerecht maakt Sanne Amok met rijst en kip en Marlous kiest voor Amok met vis en rijst. Het leuke aan een keer hier koken, is dat we leren hoe de specerijen die wij thuis in potjes kopen, er echt uit zien. Ooit de kurkumawortel gezien? We hebben nog steeds gele vingers van het spul. Het toetje maken we met de hele groep, bestaande uit vier Nederlanders, gezamelijk. We maken sticky rice pudding met banaan, het ziet er niet uit, maar smaakt wel goed. Om 17.00 uur genieten we met zijn vieren van ons zelfbereide voedsel. Nog even nakletsen en daarna sluiten we de dag af op ons dakterras met een mooie zonsondergang. In het donker lopen we daarna naar Acodo, een tehuis voor zwerfkinderen, weeskinderen en andere kinderen die een hoop zorgen hebben (gehad). De kinderen geven elke avond een Apsara dansvoorstelling, en daar zijn ze goed in. Er zitten een paar hele getallenteerde dansers en danseressen bij, die hun handen en vingers in standen krijgen die bij ons botbreuken zouden opleveren. Na de voorstelling praten we nog even na met de kinderen. De kinderen varieren in leeftijden van 8 t/m 17 en ondanks alle ellende die ze hebben (meegemaakt), zien ze er gelukkig uit. Ze krijgen elke ochtend Engelse les van een buitenlandse vrijwilliger en ‘s middags gaan ze naar een openbare school. We keren de volgende morgen terug naar het tehuis om een aantal kledingstukken en schoenen te doneren. Daarna terug naar het guesthouse, waar we internetten, douchen en uitchecken; we vliegen om 16.30 naar Singapore. Daarom is het nu tijd om afscheid te nemen van jullie, onze trouwe lezers (willen de stille lezers zich bekend maken, we zijn erg nieuwsgierig door wie onze site gelezen wordt) en natuurlijk van elkaar. Deze reis was leerzaam, geweldig, indrukwekkend, vermoeiend, maar bovenal voor herhaling vatbaar.

Om in stijl af te sluiten: wisten jullie dat:
- Wij op de volgende manier vaak met succes afdingen:
= Tuk tuk rijder (TTR): “tuk tuk tuk tuk tuk tuk, where you go miss?”
= S & M: “We want to go to…. “
= TTR: “Okay, 20 dollars”
= M&S (in Nederlands): “Zullen we voor 11 dollar gaan? Ja, okay”
= S&M: “Let’s say 5 dollars”
= TTR: “nooooo that’s not enough!”
= M&S: “Well, you go down, we go up (smile)”
= TTR: “okay, 15 dollars, last offer!”
= S&M: “7 dollars”
= TTR: “noooo, you go up more!”
= M&S: “you go down first”
= TTR: “okay, 14 dollars!”
= S&M: “8 dollars”
= TTR: “not enough, you go up!”
= M&S: “Let’s say in the middle, you say 14, we say 8, we go 11”
= TTR: “no, 14 dollar, last offer!”
= S&M lopen ongeïnteresseerd weg.
= TTR (chagarijnig): “okay, okay, 11 dollars”
= M&S stappen tevreden in.
Dit trucje kan met elk product en met elk bedrag en werkt bijna altijd.

- De fried rice in Vietnam het lekkerste is?
- We samen meer dan 6000 foto’s hebben gemaakt? (en ja, jullie moeten ze allemaal bekijken!)
- Dekbedden, overtrekken en kussenslopen bijna altijd volstaan met teddybeertjes, konijntjes of andere schattige motievjes.
- Je vrijwel nooit lakens krijgt in Azië? De dikke dekens die je wel krijgt blijven voor ons een raadsel.
- We overal controleren op bedbugs. Wij hebben ze nooit gehad, anderen wel.
- Ze in Indonesië de grootste keuze hebben in fruitsapsmaken?
- Wij gedurende deze reis niet ziek zijn geweest en geen ruzie hebben gehad?
- We alles om de beurt hebben getypt?
- We Indonesië associeren met vulkanen, apen en vriendelijke, gastvrije mensen.
- We Vietnam associeren met rijstvelden, libelles en ongeïnteresseerde, maar ook gastvrije mensen.
- We Laos associeren met water, olifanten en vrolijke, starende mensen, die minder gastvrij zijn.
- We Cambodja associeren met temples, parkieten en toeristen.
- We onze laatste Aziatische maaltijd van deze reis zelf gekookt hebben?
- De Angkor wat in dezelfde periode is gebouwd als de Notre Dam?
- Hier overal in huizen, winkels, hotelkamers etc. TL-lichten hangen.
- Je zodra je hier in een toeristische bus stapt, hele slechte karaoke te horen krijgt? Slechte, nagesynchroniseerde films ook vaak voorkomen?
- De afvoerpijp van de wastafel bijna altijd lekt?
- De douche vaak naar voren spuit in plaats van recht naar beneden?
- We tegenwoordig WC papier sparen want dat hebben ze niet overall?
- We in geen maanden een douchegordijn of douchedeur hebben gezien?
- De douche vaak op de wc gericht staat zodat je op de WC moet gaan staan of zitten om je onder de straal te bevinden?
- We hier lipton tea of grean tea krijgen en we onze Pickwick thee (met smaakjes) missen?
- De naam Marlous in het Laotiaans betekent: ik heb mijn hond verloren. Als je het iets anders uitspreekt (nadruk op ma) dan ben je je moeder verloren.
- Je na de ochtend niet naar de markt komt omdat de vlees- en visafdeling dan een vreselijke geur verspreiden?
- Je altijd dichte schoenen aan moet doen naar de markt ivm lekkend, vies (vis & vlees) water?
- Er in Vietnam, Laos en Cambodja heel veel bruiloften (en dus ook jurkenwinkels en fotograven) zijn, dankzij de jonge bevolking? Dit komt door de oorlogen en genocide.
- Wij nu snel een broodje naar binnen gaan werken en daarna richting het vliegveld gaan?

Bedankt voor het lezen, de reacties, de mails, de sms-jes en het meegenieten! Tot snel!